Als ondernemer heb je je handen vol met de dagdagelijkse werking van jouw zaak. Bij de oprichting van de vennootschap wordt er vaak niet stilgestaan bij de impact van het huwelijk en het huwelijksstelsel waarin werd gehuwd. Dit kan nochtans grote gevolgen voor de vennootschap waarmee de onderneming wordt gevoerd. In dit artikel worden enkele aandachtpunten besproken, die vaak onbekend zijn, maar waar jij als ondernemer best op voorhand over nadenkt.
Wie is de eigenaar van de aandelen?
De eerste vraag is onmiddellijk de belangrijkste. Vaak gaan ondernemers er vanuit dat zij de eigenaar zijn van de aandelen, aangezien zij als enige de vennootschap bij de notaris hebben opgericht en als enige ingeschreven staan in het aandelenregister.
Afhankelijk van het huwelijksstelsel moet dit sterk genuanceerd worden. Wanneer je huwt onder het stelsel van scheiding van goederen is het eenvoudig. Er is geen gemeenschappelijk vermogen en jij als oprichter van de vennootschap zal alleen eigenaar zijn van de aandelen en alle bevoegdheden alleen uitoefenen.
Wanneer je huwt onder een gemeenschapsstelsel (waaronder het wettelijk stelsel) wordt het verhaal een stuk complexer. Werd de vennootschap opgericht met jouw “eigen” gelden dan zullen de aandelen die uitgegeven werden door de vennootschap ook eigen zijn. Eigen gelden zijn vaak gelden van voor je huwelijk of gelden afkomstig uit een schenking of nalatenschap die je kreeg. Er bestaat een evenwel vermoeden van gemeenschappelijkheid in een gemeenschapsstelsel. Er moet dus worden bewezen dat de gelden gebruikt voor de oprichting van de vennootschap “eigen” waren.
Kan dit bewijs niet geleverd worden of werd de vennootschap opgericht met gemeenschappelijke gelden, dan zal het onderscheid tussen “Titre” en “Finance” van toepassing zijn, voor zover de aandelen werden ingeschreven op naam van één echtgenoot en voor zover het gaat om een vennootschap waarin de overdraagbaarheid van de aandelen werd beperkt (klassiek gaat het hier om een besloten vennootschap), of waarin enkel die echtgenoot zijn professionele activiteit als bestuurder uitoefent.
Het onderscheid tussen “Titre” en “Finance” houdt in dat de echtgenoot op wiens naam de aandelen werden ingeschreven, de lidmaatschapsrechten, waaronder het recht om als eigenaar van deze aandelen te handelen, krijgt (“Titre”). De andere echtgenoot kan zich dus niet moeien in het bestuur van de aandelen. De waarde van de aandelen zal daarentegen gemeenschappelijk blijven (“Finance”). Een voorbeeld om dit te verduidelijken:
Jan en Els zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel. Jan heeft een besloten vennootschap opgericht om zijn activiteit uit te oefenen. Aangezien Jan alleen naar de notaris ging voor de oprichting werd hij ook alleen ingeschreven in het aandelenregister als eigenaar. Het onderscheid tussen “Titre” en “Finance” is hier dus van toepassing. Jan kan alleen verschijnen op de algemene vergadering en het stemrecht van de aandelen uitoefenen. Ook heeft Jan de bevoegdheid om alleen te beslissen de aandelen te verkopen. De verkoopprijs daarentegen valt wel in het gemeenschappelijk vermogen, waardoor zowel Jan als Els alleen handelingen kunnen stellen met betrekking tot deze verkoopprijs (het zogenaamd “concurrentieel bestuur” van het gemeenschappelijk vermogen).
Staan de aandelen op naam van beide echtgenoten of gaat het niet om een vennootschap waarin de overdraagbaarheid van de aandelen werd beperkt of waarin enkel één van de echtgenoten zijn professionele activiteit als bestuurder uitoefent, dan zijn de aandelen gewoon gemeenschappelijk (zowel de vermogenswaarde als de lidmaatschapsrechten). In dat geval is er concurrentieel bestuur voor beide echtgenoten over deze aandelen.
Wat bij uitkeringen uit de vennootschap?
Wanneer je uitkeringen doet uit de vennootschap, zoals dividenden, geldt een andere regeling. Bij een huwelijk onder het stelsel van scheiding van goederen is het opnieuw eenvoudig. De uitkering valt in jouw eigen vermogen.
Bij een huwelijk onder een gemeenschapsstelsel, zullen de uitkeringen evenwel automatisch in het gemeenschappelijk vermogen vallen, en dit onafhankelijk of de aandelen eigen of gemeenschappelijke goederen zijn.
Wat bij onbekwaamheid van de aandeelhouder?
De onbekwaamheid van jou als aandeelhouder (bv. door coma of dementie) kan grote problemen veroorzaken voor de vennootschap. Jij bent dan immers niet meer in staat de lidmaatschapsrechten over jouw aandelen zelfstandig uit te oefenen.
Zowel in geval je gehuwd bent onder het stelsel van scheiding van goederen als wanneer het onderscheid tussen “Titre” en “Finance” van toepassing is, zullen de lidmaatschapsrechten van de aandelen niet gemeenschappelijk zijn. In dat geval moet in principe een beschermingsmaatregel (het bewind) worden gevraagd aan de rechtbank, zodat je vermogen opnieuw beheerd kan worden. De vrederechter zal bij voorkeur een familielid aanstellen als bewindvoerder.
Dit is niet steeds gewenst. Vaak kennen familieleden het reilen en zeilen binnen de vennootschap niet of hebben zij geen ervaring met vennootschappen. Wanneer het gaat om een vennootschap met meerdere aandeelhouders, is het soms dan ook de wens dat een van de zakenpartners bij onbekwaamheid wordt aangesteld als beheerder van jouw vermogen (uiteraard moet jouw vermogen bij je onbekwaamheid beheerd worden in jouw belang).
De zorgvolmacht kan in dat geval de oplossing bieden. Een zorgvolmacht is een wettelijk geregelde overeenkomst waarin een lastgever (de onbekwame aandeelhouder) volmacht geeft aan een lasthebber om zijn/haar vermogensbelangen te behartigen in geval van wilsonbekwaamheid en dit buiten de rechtbank om. Hierdoor moet geen gerechtelijke procedure worden gevolgd. De lastgever kan ook zelf kiezen wie hem/haar vertegenwoordigd, welke bevoegdheden de lasthebbers mogen uitoefenen en onder welke voorwaarden. Zo kan de lasthebber verschijnen en stemmen op de algemene vergadering.
De lasthebber of bewindvoerder zal uiteraard niet je bestuursmandaat in de vennootschap overnemen. Het bestuur van de vennootschap en de opvolging bij onbekwaamheid wordt namelijk geregeld door de statuten.
Bijkomend kan in de zorgvolmacht ook een bijzondere volmacht tot schenken opgenomen worden. Zo kan nog steeds aan vermogensplanning worden gedaan, bijvoorbeeld via schenking, bij je onbekwaamheid.
Wanneer de aandelen gemeenschappelijk zijn en het hogervermelde onderscheid tussen “Titre” en “Finance” niet van toepassing is, kan het concurrentieel bestuur van het gemeenschappelijk vermogen, minstens tijdelijk, een oplossing vormen. Beide echtgenoten kunnen dan immers afzonderlijk het beheer over de aandelen (waaronder de stemrechten) uitoefenen. Ook in dit geval kan de zorgvolmacht evenwel nuttig zijn.
Wat bij ontbinding van het huwelijk door echtscheiding of overlijden?
Ten slotte is het van belang te weten wat het lot is van de aandelen bij een echtscheiding of overlijden. Ook hier weer is het gekozen huwelijksstelsel doorslaggevend. Indien je gehuwd bent onder het stelsel van scheiding van goederen, zijn de aandelen zoals eerder gezegd volledig eigen. Bij ontbinding van het huwelijk zullen de aandelen dan ook eigen blijven.
Indien je gehuwd bent onder een gemeenschapsstelsel, zal eerst bepaald worden of het onderscheid tussen “Titre” en “Finance” van toepassing is. Als dit het geval is dan zal de echtgenoot op wiens naam de aandelen werden ingeschreven en die dus de “Titre” heeft, bij echtscheiding of overlijden, de aandelen verkrijgen. Zoals eerder gezegd, is de vermogenswaarde (Finance) wel gemeenschappelijk. Bij een echtscheiding of overlijden, zal het gemeenschappelijk vermogen ophouden te bestaan. Op dat moment moet deze vermogenswaarde afgerekend worden tussen de echtgenoten. De echtgenoot die de aandelen aanhoudt, moet in principe de helft van de waarde van de aandelen vergoeden aan de andere echtgenoot. Dit kan tot problemen leiden wanneer jij als ondernemer niet voldoende liquide middelen privé aanhoudt om deze vergoeding te betalen.
Het is zeker nog belangrijk mee te geven dat bij ontbinding van het huwelijk door je overlijden, het wettelijk erfrecht (tenzij er een testament werd opgesteld) van toepassing zal zijn op de aandelen die in jouw nalatenschap vallen. Wanneer er overdrachtsbeperkingen, voorkooprechten of aankoopopties werden opgenomen in de statuten van jouw vennootschap of in een aandeelhoudersovereenkomst, moet ook hier rekening mee gehouden worden.
Beter toch niet blind getrouwd?
Uit het voorgaande blijkt dat het de moeite loont om de gevolgen van een huwelijk en het gekozen stelsel grondig te bestuderen. Best zorg je ervoor dat je niet blind trouwt. In het huwelijksvermogensrecht is bovendien bijzonder veel mogelijk en kan er naar ieders wens een regeling op maat worden uitgewerkt die voor iedereen fair aanvoelt.
Een goed gesprek hierover zouden we alle aanstaande bruidsparen aanbevelen. Maar ook voor zij die al iets langer in het huwelijksbootje rondvaren kan het zinvol zijn om een stand van zaken op te maken en te bespreken of de huidige regeling naar wens is.
Trouwens de kandidaten van Blind Getrouwd, blijken dan weer niet over zoveel lef te beschikken. Zij hebben allemaal een huwelijkscontract!
Onze PKF BOFIDI experten staan voor jou klaar
Voor verdere vragen over de impact van je huwelijksstelsel op je onderneming, kan je gerust contact opnemen met ons PKF BOFIDI team. Wij helpen je graag verder.
Dit artikel werd geschreven door Fréderic Stynen.